รสวรรณคดีไทย

            หลาย ๆ คนเมื่ออ่านเรื่องราวต่าง ๆ แล้วเกิดจินตภาพและมีอารมณ์ร่วมกับตัวละครนั้น ๆ นั่นเป็นเพราะว่า เราได้เข้าถึงรสในวรรณคดี  และทำให้เราอ่านเรื่องต่าง ๆ อย่างมีความสุขและเป็นส่วนหนึ่งของเรื่องราวที่เราอ่าน

            รสในวรรณคดี แบ่งเป็น ๒ ประเภท คือ ๑. รสวรรณคดีไทยซึ่งใช้แบบเดียวกับบาลี     ๒. รสวรรณคดีสันสกฤต  ซึ่งวันนี้เราจะพูดถึงประเภทที่ ๑  คือ รสวรรณคดีไทย ก่อนนะคะ  

            วันนี้มาดูกันว่า  "รสในวรรณคดี"  ที่พบได้ในเรื่องต่าง ๆ มีอะไรบ้าง  มาดูกันเลยค่ะ

๑. เสาวรจนี  (บทชมความงาม)  ใช้ชมความงามของธรรมชาติ  ต้วละคร  หรือสถานที่ต่าง ๆ  เช่น
               บทชมความงามของนางอัปสรซึ่งเป็นร่างแปลงของพระนารายณ์ เพื่อมาหลอกล่อให้ยักษ์นนทกหลงรัก ซึ่งความงามของนางนารายณ์แปลง งามยิ่งกว่าพระลักษมีชายาของพระนารายณ์และพระสุรัสวดีชายาของพระพรหม จึงทำให้นนทกหลงรักนางแปลงและอยากทำความรู้จักกับนาง

             "เหลือบเห็นสตรีวิไลลักษณ์                  พิศพักตร์ผ่องเพียงแขไข
        งามโอษฐ์งามแก้มงามจุไร                        งามนัยน์งามเนตรงามกร
        งามถันงามกรรณงามขนง                          งามองค์ยิ่งเทพอัปสร
        งามจริตกิริยางามงอน                               งามเอวงามอ่อนทั้งกายา
        ถึงโฉมองค์อัครลักษมี                               พระสุรัสวดีเสน่หา
        สิ้นทั้งไตรภพจบโลกา                              จะเอามาเปรียบไม่เทียบทัน
        ดูไหนก็เพลินจำเริญรัก                             ในองค์เยาวลักษณ์สาวสวรรค์
        ยิ่งพิศยิ่งคิดผูกพัน                                   ก็เดินกระชั้นเข้าไป  ฯ"

             นอกจากนี้พระเอกในวรรณคดีไทยหลาย ๆ เรื่อง ก็มีบทชมความงามกับเขาเหมือนกัน เช่น ความสง่างามของพระลอ จากเรื่องลิลิตพระลอ ดังนี้ค่ะ

           ประเสริฐสรรพสรรพางค์   แต่บาทางค์สุดเกล้า  พระเกศงามล้วนเท้า  พระบาทไท้งามสม  สรรพนา

           ๐        รอยรูปอินทร์หยาดฟ้า        มาอ่าองค์ในหล้า       แหล่งให้คนชม    แลฤา ฯ   
           ๐        พระองค์กลมกล้องแกล้ง    เอวอ่อนอรอรรแถ้ง  ถ้วนแห่งเจ้ากูงาม     บารนี ฯ
           ๐        โฉมผจญสามแผ่นแพ้        งามเลิศงามล้วนแล้้   รูปต้องติดใจ      บารนี ฯ
           ๐         ฦๅขจรในแหล่งหล้า          ทุกทั่วคนเที่ยวค้า   เล่าล้วนยอโฉม     ท่านแล ฯ
           ๐         เดือนจรัสโพยมแจ่มฟ้า      ผิบได้เห็นหน้า  ลอราชไซร้ดูเดือน      ดุจแล ฯ
           ๐        ตาเหมือนตามฤคมาศ         พิศคิ้วพระลอราช   ประดุจเกาทัณฑ์    ก่งนา ฯ
           ๐        พิศกรรณงามเพริศแพร้ว    กลกลีบบงกชแก้ว  อีกแก้มปรางทอง    เทียบนา ฯ
           ๐         ทำนองนาสิกไท้               คือเทพนฤมิตไว้   เปรียบด้วยขอกาม ฯ
           ๐         พระโอษฐ์งามยิ่งแต้ม      ศศิอยู่เยียวยะแย้ม  พระโอษฐ์โอ้งามตรู    บารนี ฯ

           เท่านี้ยังไม่พอค่ะ มีอีกนางหนึ่งที่กวีชมความงามของนางไว้ นั่นคือ นางประแดะ จากเรื่อง        ระเด่นลันได    มาดูกันค่ะว่า นางประแดะ จะงามขนาดไหนกัน

                    สูงระหงทรงเพรียวเรียวรูด              งามละม้ายคล้ายอูฐกะหลาป๋า
          พิศแต่หัวตลอดเท้าขาวแต่ตา                    ทั้งสองแก้มกัลยาดังลูกยอ
          คิ้วก่งเหมือนกงเขาดีดฝ้าย                        จมูกละม้ายคล้ายพร้าขอ
          หูกลวงดวงพักตร์หักงอ                              ลำคอโตตันสั้นกลม
          สองเต้าห้อยตุงดังถุงตะเคียว                    โคนเหี่ยวแห้งรวบเหมือนบวบต้ม
          เสวยสลายาจุกพระโอษฐ์อม                      มันน่าเชยน่าชมนางเทวี ฯ

๒. นารีปราโมทย์  (บทชมเกี้ยวพาราสี)  ใช้ชมความงามของธรรมชาติ  ต้วละคร  หรือสถานที่ต่าง ๆ  เช่น บทที่นนทกเกี้ยวนางนารายณ์แปลง จากเรื่องรามเกียรติ์  ดังนี้

                    โฉมเอยโฉมเฉลา                       เสาวภาคแน่งน้อยพิสมััย

         เจ้ามาแต่สวรรค์ชั้นใด                            นามกรชื่อไรนะเทวี

          ประสงค์สิ่งใดจะใคร่รู้                             ทำไมมาอยู่ที่นี่

          ข้าเห็นเป็นน่าปราณี                                 มารศรีจงแจ้งกิจจา ฯ

หรือจะเป็นตอนที่พระอภัยมณีเกี้ยวนางละเวง    ประมาณว่า ต่อให้โลกพังทลาย พี่ก็ยังหยุดรักน้องไม่ได้  ไม่ว่าน้องจะไปเกิดเป็นอะไร  พี่ก็จะขอเกิดเป็นคู่ อยู่เป็นเงาตามตัวน้องตลอดทุกภพทุกชาติไป  ดังนี้

                    ถึงม้วยดินสิ้นฟ้ามหาสมุทร                ไม่สิ้นสุดความรักสมัครสมาน

        แม้เกิดในใต้ฟ้าสุธาธาร                                  ขอพบพานพิศวาสไม่คลาดคลา

        แม้เนื้อเย็นเป็นห้วงมหรรณพ                          พี่ขอพบศรีสวัสดิ์เป็นมัจฉา

        แม้เป็นบัวตัวพี่เป็นภุมรา                                 เชยผกาโกสุมปทุมทอง

        เจ้าเป็นถ้ำอำไพขอให้พี่                                 เป็นราชสีห์สิงสู่เป็นคู่สอง

        จะติดตามทรามสงวนนวลละออง                   เป็นคู่ครองพิสวาสทุกชาติไป

๓. พิโรธวาทัง  (บทโกรธ ตัดพ้อต่อว่า)  ใช้แสดงอารมณ์โกรธ  น้อยใจ  ตัดพ้อต่อว่า  เช่นบทที่นนทกตัดพ้อที่พระนารายณ์แปลงกายเป็นนางฟ้ามาหลอกล่อให้นนทกร่ายรำตาม จนนิ้วเพชรชี้ไปถูกขาของนนทกเอง ดังนี้

                    บัดนั้น                                        นนทกผู้ใจแกล้วหาญ

    ได้ฟังจึ่งตอบพจมาน                                 ซึ่งพระองค์จะผลาญชีวี

    เหตุใดมิทำซึ่งหน้า                                    มารยาเป็นหญิงไม่บัดสี

    หรือว่ากลัวนิ้วเพชรนี้                                 จะมาชี้พระองค์ให้บรรลัย

    ตัวข้ามีมือแต่สองมือ                                 ฤๅจะสู้ทั้งสี่กรได้

    แม้นสี่มือเหมือนพระองค์ทรงชัย               ที่ไหนจะทำได้ดั่งนี้ ฯ

    

๔. สัลลาปังคพิสัย   (บทเศร้าโศก   คร่ำครวญ)  ใช้แสดงอารมณ์โศกเศร้าเสียใจ  เช่น ในเรื่องอิเหนา  เป็นบทที่นางประไหมสุหรีคร่ำครวญถึงมารดาของตนที่ต้องจากโลกนี้ไป   ดังนี้

                    

             โอ้พระชนนี้ของลูกเอ๋ย                   พระคุณเคยปกป้องประคองขวัญ

    เชยชมเช้าเย็นเป็นนิรันดร์                       สารพันมิให้อนาทร

    ยังมิได้ทดแทนสนองคุณ                        ซึ่งการุณรักร่ำพร่ำสอน

    หรือมาละลูมไว้ให้อาวรณ์                       หนีไปอมรเมืองฟ้า

    พระประชวรโรคันคุ้งบรรลัย                     ก็มิได้พิทักษ์รักษา

    เสียแรงที่อุ้มท้องประคองมา                   กัลยาร่ำพลางทางโศกี ฯ

     

    

                   เราได้เห็นตัวอย่างบทประพันธ์ที่ใช้รสวรรณคดีไทยไปแล้ว นะคะ  หากน้อง ๆ พบข้อสอบที่ถามเรื่องรสวรรณคดี  ก็ให้ยึดหลักตามนี้เลยจ้า...

                  รสวรรณคดีไทย

            

         ๑.เสาวรจนี - บทชมความงาม

         ๒. นารีปราโมทย์ - บทเกี้ยวพาราสี

         ๓. พิโรธวาทัง - บทโกรธ  ตัดพ้อต่อว่า

         ๔. สัลลาปังคพิสัย - บทโศกเศร้า  คร่ำครวญ